Αιώνες πριν ο Ισοκράτης ανέφερε ότι: ‘’Σύμφωνα με την αξία του πρέπει να τιμάται ο κάθε άνθρωπος.’’ Στις μέρες μας δεν είναι λίγες οι φορές που ακούγεται με παράπονο ότι ᾽᾽είμαστε η χώρα των αξιοποιημένων αναξιοτήτων και των αναξιοποίητων αξιών᾽᾽. Αποτελεί κοινό τόπο ότι οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν αυτοί που ουσιαστικά οραματίστηκαν την ύπαρξη μιας ιδανικής πολιτείας και συνέλαβαν τις μεγαλύτερες αξίες που διαφύλαξε ποτέ η φύση για τον άνθρωπο, όπως είναι η Δημοκρατία, το μέτρο, η ομόνοια, η πολιτική ελευθερία, η αξιοκρατία. Ειδικότερα αν επικεντρωθούμε στον τελευταίο όρο, αυτό της αξιοκρατίας συνεπάγεται ότι η Πολιτεία έχει την ιερή υποχρέωση να προσφέρει σε όλα τα άτομα το δικαίωμα ίσων ευκαιριών. Με άλλα λόγια αναφερόμαστε στην αρχή σύμφωνα με την οποία η ανάληψη αξιωμάτων και δημόσιων θέσεων ή μη, η αναγνώριση και επιβράβευση προσπαθειών γίνονται με βάση την προσωπική αξία του καθενός, χωρίς να ετεροκαθορίζονται ή ακόμη και να παρεμποδίζονται από άλλους παράγοντες. Όμως στην εποχή μας, κατά την οποία όλα τα ιδανικά έχουν χάσει την πραγματική τους αξία και αποτελούν κούφιες ιδεολογίες και υποσχέσεις που εκστομίζονται με περίτεχνο ρητορικό στόμφο από το στόμα αριβιστών και πολιτικών δημαγωγών, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η αρχή της αξιοκρατίας καθίσταται πλέον ένα μεγαλείο της αρχαίας Αθήνας.
Το Δημοκρατικό πολίτευμα που θεμελιώθηκε και άκμασε μεγαλοπρεπέστατα την εποχή του Περικλή ανάμεσα σε όλα τα δικαιώματα και τις ευκαιρίες που παραχώρησε στον άνθρωπο, του έδωσε τη δυνατότητα να κατανοήσει και να υιοθετήσει την αρχή της αξιοκρατίας στον τρόπο ζωής και γενικά σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης εξέλιξης του. Τουτέστιν σε προσωπικό επίπεδο προβάλλονται οι ατομικές ικανότητες, το προσωπικό κύρος, η προσφορά του χρήσιμου και άξιου ανθρώπου στην κοινωνία. Παράλληλα το άτομο μαθαίνει να δείχνει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και να τις αξιοποιεί κατάλληλα, ώστε να πραγματοποιήσει στόχους και φιλοδοξίες του. Αξιοποιεί στο μέγιστο το σωκρατικό ᾽᾽Γνώθι σαυτόν᾽᾽, διότι ας μη λησμονούμε ότι μόνο μέσα από τον προσωπικό αγώνα αναδεικνύονται τα ελαττώματα ή τα προτερήματα του. Μόνο τότε θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί τα θετικά στοιχεία της προσωπικότητας του και να απορρίψει ή να διορθώσει τα αρνητικά. Η αξιοκρατία οδηγεί στη συναισθηματική πλήρωση και την προσωπική ικανοποίηση, από τη στιγμή που ο άνθρωπος δημιουργεί και προσφέρει μέσω της εργασίας του, δικαιώνεται, ικανοποιείται ηθικά και ψυχικά αλλά συγχρόνως αναγνωρίζεται και κοινωνικά σύμφωνα πάντα με τις δυνάμεις που κατέβαλε.
Εξίσου συνιστά κίνητρο για ανάληψη πρωτοβουλιών, ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια και επομένως μεγαλύτερη επιθυμία του ατόμου για αύξηση της αποδοτικότητας του έργου ως προς την ποιότητα αλλά και ως προς την ποσότητα. Το άτομο δεν αδρανεί, δεν επαναπαύεται αλλά ούτε αρκείται στις ήδη κατακτημένες ικανότητες του. Αντίθετα επιδίδεται στον αέναο αγώνα για το καλύτερο. Άλλωστε κάπου εκεί που αρχίζει η προσωπική ευτυχία, ολοκληρώνεται η ανάπτυξη της κοινωνίας. Σε κοινωνικό επίπεδο λοιπόν καλλιεργείται η ευγενής άμιλλα των μελών της κοινωνίας, από τη στιγμή που τα άτομα αξιολογούν και αξιολογούνται σύμφωνα με την προσωπική αξία τους και ταυτόχρονα είναι σε θέση να σεβαστούν την αξία των συνεργατών τους ἠ των ανθρώπων με τους οποίους συναναστρέφονται. Όταν καλλιεργηθεί ικανοποιητικά η άμιλλα, η αλληλεγγύη και η συνεργασία τίθενται τα θεμέλια για την καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης. Η διασφάλιση της αξιοκρατίας εξασφαλίζει την ακμή του δημοκρατικού πολιτεύματος, διασφαλίζει τους δημοκρατικούς θεσμούς και παράγει άριστους πολίτες με αλτρουιστική αντίληψη και αυξημένο το αίσθημα της δικαιοσύνης. Υπό αυτό το πρίσμα επιτυγχάνεται η κοινωνική ισορροπία, εφόσον μειώνονται οι κοινωνικές και ταξικές ανισότητες.
Συν τοις άλλοις δημιουργούνται πρότυπα εργατικότητας και ήθους προς μίμηση και αναπαράγεται η όρεξη για δημιουργία, εργατικότητα και προσφορά. Όλοι γνωρίζουν ότι τα παραπάνω στοιχεία είναι απαραίτητα για την ανάληψη κάποιου αξιώματος σε μια δίκαιη και αξιοκρατική πολιτεία. Σε γενικότερες γραμμές η κοινωνία ευδοκιμεἴ σε όλους τους τομείς. Η παιδεία, η επιστήμη προοδεύουν γιατί προωθούνται από ανθρώπους που ενδιαφέρονται για το κοινό καλό, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η οικονομική ζωή και το βιοτικό επίπεδο. Αναμφισβήτητα η αρχή της αξιοκρατίας αποτελεί το κλειδί με το οποίο θα μπορέσουν οι κοινωνίες να ανοίξουν την πόρτα που θα οδηγήσει στο δρόμο της ευημερίας και της ελευθερίας.
Στις μέρες μας, όμως, η απουσία της δημιουργεί δεκάδες προβλήματα που οφείλονται κατεξοχήν στις λανθασμένες ιδέες που παρέχει η πολιτεία και στους ίδιους τους ανθρώπους που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την τεράστια και καταλυτική σημασία της. Kύρια αιτία καθίσταται η κακή νοοτροπία των σύγχρονων Ελλήνων, σύμφωνα με την οποία προσδοκούν ότι η ευνοιοκρατία θα αποτελέσει μέσο για την ανάληψη του αξιώματος που επιθυμούν. Η ύπαρξη της αμφισβήτησης και της ιδεολογίας του ευνοιοκρατικού συστήματος είναι κατάλοιπο μιας ισχνής Παιδείας που δεν έχει καταφέρει να διδάξει στους νέους να αγαπούν τη Δημοκρατία, να αγωνίζονται γι ᾽αυτή και για όλες τις υπόλοιπες αξίες που τη συνοδεύουν. Εύλογο είναι ότι η διάπλαση ωφελιμιστών και ατομιστών πολιτών σε τέτοιες περιπτώσεις είναι αναπόφευκτη. Το άτομο από την εφηβική του ηλικία μαθαίνει να αφομοιώνει αυτά που υπάρχουν γύρω του, αυτά που διδάσκεται και είναι πολύ δύσκολο να τα αποβάλλει αργότερα.
Με τον λίθο του αναθέματος ανά χείρας, η ευθύνη βαραίνει τους πολιτικούς καθώς και τις οικονομικές κλίκες που προωθούν δικούς τους ανθρώπους προκειμένου να διασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα και τις επιδιώξεις. Η σημερινή κοινωνία των εκδουλεύσεων και του φαβοριτισμού βιώνει τις τραγικές συνέπειες της απουσίας της αναξιοκρατίας. Κάθε τομέας της ανθρώπινης ζωής παρουσιάζει παρακμή και αυτόματα υποβιβάζεται η ανθρώπινη ύπαρξη εξευτελιστικά, διότι καλλιεργούνται τα ανθρώπινα πάθη και οι αδυναμίες. Εκπίπτουν οι ηθικές αξίες, τα ιδανικά και υγιή πρότυπα. Όλα αρχίζουν και τελειώνουν εκεί που ευνοείται η ανηθικότητα και το υλοκρατικό πνεύμα. Η απαισιοδοξία και η ανασφάλεια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα που καταδυναστεύουν την ανθρώπινη ψυχή και δεν της επιτρέπουν να νιώσει την ευτυχία και τη χαρά της δημιουργίας.
Φυσικά όλοι οι θεσμοί κοινωνικοί, πολιτικοί, οικονομικοί εκτραχηλίζονται εφόσον οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες και διαφορές, υπονομεύεται η Δημοκρατία και παρουσιάζεται πτωτική πορεία στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Η Πολιτεία και οι άνθρωποι λαμβάνοντας υπόψη τα ολέθρια αποτελέσματα που επιφέρει η Κυριαρχία του νεποτισμού έχουν την υπέρτατη υποχρέωση απέναντι στη ζωή να κατανοήσουν ότι το εφαλτήριο για την ομαλή εξέλιξη της κοινωνίας δεν είναι σε καμία περίπτωση η οικοδόμηση της πάνω σε κάλπικες αξίες και σαθρά θεμἐλια. Αφού προηγηθεί μια τέτοιου είδους συνειδητοποίηση οι ιθύνοντες οφείλουν να αναλάβουν την ευθύνη για τη λήψη μέτρων που θα ευνοούν τη θεμελίωση μιας αξιοκρατικής πολιτείας. Απαιτείται, λοιπόν, κοινωνική προσπάθεια για την καλλιέργεια αρετών, η παροχή δημοκρατικής παιδείας, η ηθική εξυγίανση του δημόσιου βίου και προπαντός η συγκρότηση και η λειτουργία διακομματικών αρχών.
